Zelfbeschadiging
Wat is zelfbeschadiging?
Zelfbeschadiging is elke vorm van gedrag waarbij iemand bewust of onbewust letsel toebrengt aan het eigen lichaam, zonder de intentie te hebben het leven te willen beëindigen.
Zelfbeschadiging voelt voor de mensen die dat doen als het enige redmiddel om niet te verdrinken in een overvloed aan gedachten en gevoelens, of juist in een zee van leegte. Het is een uiting van onderliggend psychisch lijden.
Invloed op de naaste
Het is moeilijk om te zien dat iemand van wie je houdt zichzelf beschadigt en het kan lastig zijn om te begrijpen waarom iemand dit doet.
Je voelt je vaak machteloos, boos of verdrietig. Ook is er de angst dat iemand zichzelf opnieuw of ernstiger beschadigt of zichzelf onbedoeld ombrengt.
Wanneer je dicht betrokken bent bij iemand die zichzelf beschadigt, of wanneer de problemen lang duren, loop je het gevaar om zelf somber te worden.
Als naaste probeer je voor de ander te zorgen en ben je soms geneigd heel beschermend te zijn. Dit kan in de vorm van het overnemen van taken, maar ook door iemand te helpen stabiliseren.
De angst dat iemand zichzelf opnieuw beschadigt, kan ertoe leiden dat je op je tenen gaat lopen om geen moeilijke situaties uit te lokken. Ook kan deze angst ervoor zorgen dat je de persoon die zichzelf beschadigt constant gaat controleren en niet alleen durft te laten. Aan de andere kant kun je geneigd zijn het contact met iemand die zichzelf beschadigt juist uit de weg gaan.
Gevolgen voor de cliënt
Er zijn vrijwel altijd achterliggende problemen waardoor iemand zichzelf gaat beschadigen. Iemand die zichzelf beschadigt kan zich bijvoorbeeld somber, boos of angstig voelen.
Zelfbeschadiging heeft als functie dat die problemen naar de achtergrond verdwijnen. Iemand krijgt meer rust en minder chaos in het hoofd. Iemand kan ontspannen of iets of juist niets meer voelen.
Meestal biedt de zelfbeschadiging een gevoel van opluchting, maar nemen de negatieve gedachten en gevoelens het daarna weer over. Dit vergroot de kans op opnieuw zichzelf beschadigen, waardoor er een vicieuze cirkel kan ontstaan.
Daarnaast heeft iemand die zichzelf beschadigt vaak ook schaamte- en schuldgevoelens over de zelfbeschadiging.
Aan de ene kant kan zelfbeschadiging ervoor zorgen dat iemand, ondanks veel negatieve gevoelens en gedachten, toch overeind blijft en kan functioneren in het dagelijks leven.
Aan de andere kant vormt het vaak ook een belemmering. Als er littekens zijn ontstaan worden deze vaak verborgen uit schaamte. Hierdoor is iemand minder vrij in zijn/haar kledingkeuze, bewegingen en sommige activiteiten, met name als het warm weer is.
Wanneer zelfbeschadiging heftigere vormen aanneemt kan het ertoe leiden dat iemand regelmatig medische hulp moet ontvangen.
Mensen die zichzelf beschadigen krijgen veelal te maken met vooroordelen en afwijzing. Ook door de directe omgeving en hulpverleners. Sommige hulpverleners willen hen zelfs geen medische of psychische behandeling geven.
Tips
- Zorg voor goede informatie over zelfbeschadiging. Door kennis in combinatie met praten over het 'waarom', kun je erachter proberen te komen wat de redenen zijn dat iemand zichzelf beschadigt. Zo begrijp je elkaar beter.
- Bied een luisterend oor, zonder oordelend te zijn. Het is belangrijk dat iemand steun krijgt en zijn/haar ervaringen kan delen, zonder bang te hoeven zijn voor de reactie.
- Verbied de zelfbeschadiging niet. Verbieden zorgt er niet voor dat iemand zichzelf niet meer beschadigt, maar dat diegene het gaat verbergen.
- Wees beschikbaar voor degene die zichzelf beschadigt, maar bewaak tegelijkertijd je eigen grenzen en geef deze aan. Maak waar het nodig is duidelijke afspraken met elkaar.
- Je mag laten weten dat de zelfbeschadiging wat met je doet, maar uitgebreid bespreken wát het met je doet kun je vaak beter met anderen doen.
- Een aandoening is maar een etiket. Geen mens is hetzelfde. Zie ook: Classificaties gerelativeerd.
Meer informatie
- Meer informatie over zelfbeschadiging lees je via https://www.zelfbeschadiging.nl/
- Via Stichting Zelfbeschadiging is er ook een forum om in contact te komen met andere omstanders en bondgenoten. Zie https://www.zelfbeschadiging.nl/contact/. Verder organiseert Stichting Zelfbeschadiging familie en naasten bijeenkomsten waar je handvatten krijgt om je kind te helpen en waar je ervaringen kunt uitwisselen met andere ouders. Zie: https://www.zelfbeschadiging.nl/agenda/familie-en-naasten-bijeenkomsten/ Deze wordt zo’n twee keer per jaar georganiseerd.
- Voor meer informatie rond zelfbeschadiging bij jongeren in de middelbare schoolleeftijd, zie: https://sameninmijnschoenen.nl/. Dit is een informatie en advies site gericht op mensen die zichzelf beschadigen, naasten en zorgprofessionals in en rond de middelbare school. Het doel is om elkaar zo beter te leren begrijpen. Hierop staan ook meer tips voor naasten (ouders, vrienden,partners).
