Mijn tweelingzus en ik zijn opgegroeid in een disfunctioneel gezin met emotionele verwaarlozing. Mijn ouders zijn als kind zelf ook emotioneel verwaarloosd. Ze kregen hun eerste kind – onze oudere broer - toen ze nog maar 16 en 20 waren. Toen we 5 of 6 waren, verliet mijn vader ons gezin. Toen we 14 waren, ging ook mijn moeder bij ons weg. Een jaar later is mijn tweelingzus van een flat gesprongen. In de loop van de tijd is ze steeds meer gehandicapt geraakt. Ik kwam in een pleeggezin terecht en mijn zusje in een psychiatrische instelling. Daar kreeg ze de diagnose borderline.

Vanaf dat vertrekpunt zijn wij allebei ons leven richting volwassenheid begonnen. Bij mij is dat met allerlei hobbels en obstakels toch goed gekomen. Ik heb mijn opleiding afgemaakt, breng twee kinderen in co-ouderschap groot, heb een leuke baan, een aantal vriendinnen en een fijne partner. Wel blijft het leven een gevecht, door wat ik heb meegemaakt in mijn jeugd. Het kost moeite om mijn hoofd boven water te houden. Met medicijnen en therapie lukt dat tot nu toe redelijk.

Tien jaar heb ik geen contact gehad met mijn zus. Een jaar geleden heb ik toch voorzichtig de telefoon opgepakt. Ik kan haar niet aan haar lot overlaten, ze blijft mijn tweelingzus. Ze komt haar huis niet uit en heeft geen netwerk van familie en vrienden. Ze heeft een vriend die voor haar zorgt, maar die drinkt net als zij teveel alcohol. Haar dochter wil vanwege alle omstandigheden niets met haar te maken hebben.

Ik kan alleen met mijn zus bellen. Het zou voor mij te confronterend zijn om haar weer in levenden lijve te ontmoeten en de gevolgen van haar destructieve gedrag te zien. Daarnaast ben ik bang dat ik mijn grenzen dan niet goed kan bewaken – door de afstand kan dat nu wel. Zo’n telefoongesprek verloopt warrig (alcohol en blowen hebben haar brein aangetast) en is vermoeiend. Maar ik schat in dat ze niet heel oud zal worden, dus ik wil er in de laatste jaren voor haar zijn. Ik moet veel geduld hebben, want ze weet vaak halverwege een zin niet meer waar ze het over had en praat heel langzaam en gedetailleerd. Maar we kunnen ook samen lachen; we hebben dezelfde humor. Met andere familieleden heb ik geen contact meer, dus het is fijn om zo toch een soort familiegevoel te ervaren.

Met vallen en opstaan heb ik steeds beter geleerd mijn grenzen aan te geven. Bloederige verhalen en verhalen over wanneer ze dronken is, hoor ik liever niet. Die rakelen mijn eigen trauma op en ik wil geen nachtmerries meer krijgen. Als ik mij zorgen maak, is het moeilijk om niet in de hulpverlenersstand te schieten. Daar moet ik voor blijven waken. Toch is dat lastig. Ik heb al een keer de GGD in haar woonplaats gebeld toen ze vertelde dat ze een muizenplaag in haar appartement had. En soms help ik haar met meedenken over een eventueel euthanasietraject. Maar het lukt me nu om er niet in meegezogen te worden en het daar te laten waar het is.

Soms heb ik de behoefte om erover te praten met iemand die niet schrikt van zo’n heftig verhaal. Mijn vriendinnen wil ik er niet steeds mee belasten. Bovendien kennen ze mijn verhaal nu wel en hoewel ze er begrip voor hebben, kan ik niet meer echt mijn ei bij ze kwijt. Gelukkig kunnen mijn zus en ik de laatste tijd ook over onze jeugd en onze ouders praten. Dat ging vroeger niet. Ik merk dat dit fijn is, want we hebben het samen meegemaakt. Het idee dat mijn zus en ik nog iets voor elkaar kunnen betekenen, geeft mij de motivatie om door te gaan.

De tips van Manon

1. Bewaak je grenzen. Als jij eraan onderdoor gaat, heeft niemand iets aan je.
2. Onthoud dat je dierbare er zelf niet om heeft gevraagd om een aandoening of ziekte te krijgen. Hij/zij is zelf eigenlijk ook slachtoffer  van de omstandigheden. Dat maakt je blik milder.
3. Iemand die niet gered wil worden, kun je niet redden.

Meer dan 10 jaar ben ik getrouwd met Joost. Een knappe, sociale, slimme man, voor wie ik 17 jaar geleden viel. Een kwetsbare man ook, ontdekte ik in die jaren steeds meer. Ons huwelijk werd bezegeld met twee prachtige, creatieve, gevoelige kinderen.

In het begin van onze relatie liet Joost niets merken van zijn kwetsbaarheid. Hij had zijn studie net afgerond en had wat baantjes in afwachting van zijn diploma. Stukje bij beetje kwamen er scheuren in zijn verhaal. Zijn studie bleek hij niet te hebben afgerond, hij had forse schulden en bleek ook regelmatig prostituees te bezoeken. Vol berouw won hij mij toch weer voor zich. Ik werd de ‘redder’ die hem hielp zijn schulden af te betalen en niet te verdrinken in zijn emoties. Als hij na een avondje in de kroeg om vier uur 's nachts nog niet thuis was, ging ik naar hem op zoek, soms met hulp van de politie. Ik was woest als hij pas de volgende dag laveloos van de drank thuiskwam. Vooral als hij die nacht mijn telefoonoproepen had genegeerd en me later, toen hij opnam, de huid vol schold. Altijd kwam er weer berouw bij hem en vergeving bij mij.

Op vakantie in Frankrijk - we waren zes jaar samen - sliep hij maar niet. Hij was de hele nacht bezig met plannen voor de herinrichting van zijn woning en hij praatte steeds meer. Hij vond in zijn volle overtuiging dé oplossing voor belangrijke problemen in de wereld en bleef daarover doorgaan. Met andere campinggasten had hij het heel gezellig. Ik twijfelde die vakantie steeds meer aan mezelf. Wat begreep ik niet, wat hij wel begreep? En lag het aan mij dat ik vond dat hij vreemd deed? Eenmaal thuis gaf mijn omgeving mij pas de bevestiging dat er iets met Joost aan de hand was, dat hij wel heel druk was.

Joost zakte weg in een depressie. In zijn onmacht bedreigde hij me met een mes. Midden in de nacht moest ik zijn moeder bellen. Uiteindelijk belandden we diep in de nacht op de huisartsenpost, waar Joost medicijnen voorgeschreven kreeg. Hij waande zich bespied door allerlei onzichtbare camera's. Het lukte me niet meer om voor hem te zorgen. Ik was op van die slapeloze nachten en de twijfels aan mezelf. Joost liet zich vrijwillig opnemen en al snel volgde de diagnose (bipolaire stoornis) en een behandeling met medicijnen.

Dankzij de inzet van systeemtherapie krabbelden we stapje voor stapje samen weer op. Met vallen en opstaan, met zorgen en vertrouwen, met pieken en dalen, die steeds minder steil en diep zijn geworden, maar vermoedelijk ook nooit zullen verdwijnen. Het moeilijkste vind ik nu niet meer de zorgen als hij toch teveel alcohol heeft gedronken en onbereikbaar voor mij is, totdat hij me nodig heeft om hem weer op te lappen. Het moeilijkste vind ik de projecties die hij doet, de verwijten die hij naar mij maakt over dingen die hij zelf doet. Hij maakt zichzelf slachtoffer van mij zonder dat ik hem kwaad doe. Als ik dingen voor mezelf doe waarvan ik op kan laden en gelukkig word, praat hij mij een schuldgevoel aan. Jarenlang heb ik aan mezelf getwijfeld, maar nu doorzie ik wat er gebeurt. Ik hoef niet per se mijn gelijk te bewijzen. In de wetenschap dat we deze hobbel ook weer te boven komen, kan ik mijn grenzen aangeven en hoef ik verder niet de strijd aan te gaan.

Of ik gelukkig ben in mijn relatie, dat weet ik niet. Als je het me nu vraagt niet, maar morgen kan het weer anders zijn. Dat is mijn houvast. Ik ben sowieso gelukkig, gezegend met lieve kinderen en mooie mensen om me heen en gelukkig met mezelf. We komen er wel.

De tips van Anna

1. Grijp relatietherapie/ systeemtherapie met beide handen aan.
2. Heb vertrouwen. Na regen komt zonneschijn. Houd vertrouwen in jezelf.
3. Gun jezelf ook ruimte buiten je relatie. Zoek daar eventueel hulp bij.