We werkten in hetzelfde gebouw bij verschillende organisaties. Soms lunchten we samen. Tijdens het zingen in een gelegenheidskerstkoortje sprong de vonk over. We leken net twee giechelende tieners.

Ik viel op zijn gezicht. Open en robuust. Hij was ouder dan ik maar oogde jonger. Hij had een rebels randje dat ik interessant vond. Dat heeft hij nog. Soms slaat hij erin door. Dat irriteert. Ik herkende iets van mezelf in hem. Zijn zoektocht naar geluk, zijn 'overal tot in den treure over nadenken', zijn sociale kant, zijn openheid. Dat laatste had ik nodig. Ik zit meer in mijn hoofd. Hij heeft een tweede leven in zijn hoofd, weet ik nu. Maar hij uit zich wel beter dan ik. Dat kon en kan ik van hem leren.

Hij genoot meer van het leven dan ik. Wilde alles zien en beleven. Ik houd dat niet altijd bij. Probeerde het in het begin wel, maar weet nu dat ik gewoon iets minder hard loop dan hij. Niks mis mee.

Kinderen kwamen al snel. Maar de structuur die daarvoor nodig was, kon hij niet opbrengen. Hij was gewend zijn eigen programma te draaien. Daarmee kon hij inspelen op de gevolgen van zijn chaotische inslag. Een inslag die hij heimelijk haatte en die hij maar niet onder controle kreeg. Ik zag hem worstelen maar begreep niet waarom het niet ging. Hij zelf ook niet. Onze relatie kwam zwaar onder druk te staan. Pierre brandde op. Ik eiste dat hij hulp ging zoeken.

De ADHD-diagnose en behandeling die volgden, zorgden voor een enorme opluchting en ommekeer voor ons beiden. Voor mij vielen er puzzelstukjes op hun plek. Zijn enthousiasme, zijn chaos, zijn 'ergens aan beginnen maar het niet afmaken', zijn onzekerheid en lage zelfbeeld. Maar het was ook zoeken voor ons beiden hoe ermee om te gaan. Het bijzondere van die tijd zo voor en na de diagnose was dat we in zekere zin met grote afstand van elkaar in één huis leefden, maar naast de zorg voor de kinderen, ook verbonden bleven door een wederzijdse loyaliteit. Ik wilde met Pierre door, maar moest de ADHD die hij er op zijn 40e opeens ‘bij had gekregen’ wel een plek geven.

ADHD is een manier van zijn en verklaarde veel. Het liet zien dat hij niet 'expres onverantwoordelijk' was, zoals weleens door mijn hoofd geschoten was. Maar had ik hem dan onterecht dingen verweten? Dingen waar hij niets aan kon doen? En wat mocht ik wél van hem verwachten?  Wat betekende het voor mij en de kinderen? Er kwamen vragen bij en als ‘partner van’ kreeg ik daar geen begeleiding voor. We hebben het grotendeels zelf moeten doen.

Onze relatie bloeide weer op nadat onze kinderen ook een AD(H)D-diagnose kregen. Ik snapte inmiddels veel meer van wat dit inhield en kon hen daardoor met de nodige mildheid en begrip benaderen. Zo wilde ik ook met Pierre omgaan. Dat lukte stapje voor stapje. Wat ook hielp was dat Pierre door meer zelfinzicht weer van zichzelf hield.

Nu, jaren later, hebben we een manier gevonden. We weten redelijk hoe de ander denkt en voelt. Bepaalde manieren en uitspraken kan ik beter plaatsen. En ik kan weer genieten van datgene waar ik toen op viel: zijn rebelse randje.

Tips van Anne

1 Dring bij je partner aan op het zoeken naar hulp als je er samen aan onderdoor dreigt te gaan.

2 Blijf je bewust van de mooie kanten van je partner waar je ooit op viel. Ze sneeuwen misschien onder maar ze zijn er nog wel.

3 Als je ziet dat je tegen je kinderen milder bent dan tegen je partner, realiseer je dat je dit kunt en welk positief effect het op hen heeft. Gun dit ook je partner.

"Ik zou je het liefste in een doosje willen doen. En je bewaren, heel goed bewaren." Aan die regels van Annie M.G. Schmidt moest ik vaak denken als het erg slecht ging met mijn zus. Jarenlang streed ze tegen angst, depressies en traumatische herinneringen. Een gevecht dat ze vaak won, maar waarin ze soms ook bijna kopje-onder ging. Op die momenten wilde ze niet meer leven. De eerste keren dat mijn zus haar suïcidale gedachten uitsprak raakte ik in paniek. Ik wilde alles doen om het te voorkomen. Met haar zoeken naar behandelingen die zouden kunnen helpen en vaak contact zoeken om haar stemming te peilen. Was zij down dan gaf mij dat veel onrust en stress, ging het iets beter, dan kreeg ik weer wat lucht.

Mijn zus en ik konden altijd over alles praten, ook over dit moeilijke onderwerp. Ik kwam er achter dat een deel van haar suïcidale gedachten voortkwamen uit depressie. Het gevoel niks waard te zijn, alleen maar een last voor anderen. Depressies zijn goede leugenaars. Met goede hulp en medicatie kreeg ze greep op deze gedachten.

Er was echter ook een andere reden. Zelf kunnen bepalen wanneer ze de strijd zou staken gaf haar het gevoel de regie te hebben. Zo had ik er nooit over nagedacht… voor mijn zus was dit als een nooduitgang. En het kan prettig zijn te weten waar die zit, als je emotioneel zo vaak in het pikdonker verkeert, in paniek. Ik begreep steeds beter hoe zwaar het moet zijn om elke dag te knokken, hoeveel energie dat kost.

Mijn zus begreep hoe bang ik was haar te verliezen. De liefde van en voor mensen om haar heen is voor haar een motivatie geweest om toch door te gaan. Ik zag hoeveel moeite dat kostte, ondanks alle hulp en steun. In de jaren die volgden was ik veel bezig met het onderwerp zelfdoding. Was mijn wens mijn zus in (mijn) leven te houden, zelfs als ze alleen maar zou lijden, niet egoïstisch? Langzaam aan probeerde ik te accepteren dat ik haar misschien ooit moest laten gaan, juist omdat ik zoveel van haar hield.

Met behulp van therapieën, begeleiding en vrijwilligerswerk werkte mijn zus hard aan zichzelf. Ze ging vooruit, maar het lampje van de nooduitgang bleef aan, voor de zekerheid…. En toen, op een moment dat we dachten dat het redelijk goed ging, koos mijn zus ervoor haar strijd te staken. Haar dood was een weloverwogen en zorgvuldig geplande daad, ze wilde niet meer wakker worden.

Ik mis haar ontzettend, maar snap en accepteer waarom ze dit deed. Hoewel niets je kan voorbereiden op dit verlies en verdriet, helpen onze gesprekken me nu om verder te gaan met mijn leven. Hopelijk heeft mijn zus nu de rust waar ze zo hard voor gevochten heeft. Ik koester de herinneringen aan onze geweldige band en wederzijdse eerlijkheid.

Tips van Susanne

1. Praat met je naaste over de suïcidale gedachten. Geef de ruimte om te vertellen waarom hij of zij aan zelfdoding denkt. Dit kan aanknopingspunten geven om de juiste hulp te zoeken, maar ook om van elkaar te begrijpen wat dit onderwerp met je doet.
   
   2. Wees je ervan bewust dat suïcidale gedachten verschillende oorzaken kunnen hebben. Soms zijn gedachten aan zelfdoding een symptoom van een aandoening, zoals depressie of psychose. Ook medicatie kan suïcidale gedachten veroorzaken of versterken. Het is belangrijk dit met de behandelaar van je naaste te bespreken.
   
   3. Omgaan met het feit dat je naaste niet meer wil leven is zwaar: het kan angst en stress veroorzaken. Zoek zelf ook hulp als je er over wil praten of steun nodig hebt.