‘Zou ik ooit nog kunnen studeren’, vroeg mijn zoon Pim zich af toen hij opgenomen was in een psychiatrisch ziekenhuis. Volgens zijn psychiater hoefde hij daar nooit meer aan te denken. Maar ik zei hem dat ik er wel vertrouwen in had. Helaas sloeg, enkele weken na aanvang van de studie, de stress toe en moest hij noodgedwongen stoppen. 
En uiteindelijk stopte hij met alles. Ik zag dat hij worstelde: zijn vrienden die wel een studie afrondden, een baan kregen, een vriendin. Langzaam werd het stiller in zijn leven. Jaren verstreken, maar eindelijk kroop Pim heel langzaam uit zijn schulp en vertelde weer te willen gaan studeren. Nee, niet meer universitair, maar een cursus. Samen proostten we op zijn voornemen. 
Fitnesstrainer werd hij, zonder vast contract, maar wel met werk wat hem beviel. Hij hoorde er weer bij en kwam weer tot leven. 

Intussen deed ook ik een cursus, om mijn verhaal te kunnen schrijven. Het verhaal vanuit mijn perspectief als vader, zodat hulpverleners kunnen horen hoe het is wanneer je in je familie met ernstige psychiatrische problematiek te maken krijgt. 
De docenten gaven mij behalve college, ook het gevoel dat ík wat te vertellen had. Om dichter bij die ervaringen te komen volgde ik steeds meer cursussen en trainingen. Ik leerde andere familieleden te ondersteunen. En al doende kwam ikzelf op verhaal.

Sinds kort volgt Pim een opleiding tot ervaringsdeskundige, hij krijgt les van dezelfde docenten als ik. Hij is gemotiveerd en na al die jaren praten we nu samen over ons herstel. Hij vanuit de cliënt en ik vanuit de familie. We hebben elkaar veel te vertellen en nóg meer te vragen. Het roept veel op uit het verleden. We kijken om in verwondering en trekken lering uit datgene wat we hebben meegemaakt. Dat is geluk hebben. Het wordt ons in de schoot geworpen. Niet zomaar. Er is veel aan voorafgegaan. Herstellen deden we zelf. Ieder op ons eigen manier, in een verschillend tempo. Twee stappen vooruit, één achteruit, soms ook drie achteruit, maar onze wegen komen nu bij elkaar en we kunnen samen verder. Ik denk met Pim mee zonder in mijn valkuil te trappen en suggesties en adviezen te geven. 
Herstellen doen we nog steeds. ‘Een leven lang, maar wel een leven dat de moeite waard is.’ Het zijn zijn woorden. Ik ben ‘t met hem eens.
 

Tips van Joop

1. Vertel je verhaal en je komt op verhaal
2. Blijf vertrouwen geven
3. Wees blij met kleine stapjes

Dit verhaal is afkomstig van MIND Ypsilon: www.ypsilon.org

Ik was denk ik acht jaar toen mijn moeder naar een inrichting werd gebracht. Ze had een mislukte zelfmoordpoging gedaan. Ik zag haar bloed dagen later ronddrijven in een paar zinken teilen in de badkamer. Ruim twee jaar hebben ze haar gedwongen opgenomen en ze zat zes weken in een isoleercel.
De sfeer in mijn ouderlijk huis was vaak vernietigend. De strijd die werd gevoerd had voor mijn gevoel maar één doel: elkaar kapot maken. Ik wilde daar niets mee te maken hebben en zocht naar manieren om die vijandigheid te overleven. Familieleden waarschuwden elkaar zo nu en dan dat het met mij niet goed ging. In feite verwerkte ik in stilte wat er aan negativisme om mij heen plaatsvond door dat alles volledig uit te blokken. Dat mechanisme heeft mij mijn leven lang geholpen. Tot op de dag van vandaag. Ik leef vooral in het moment. En als ik dat moment niet kan gebruiken, dan gooi ik dat over mijn schouder weg.

Toen mijn ouders scheidden werden de 6 kinderen aan mijn vader toegewezen. Die scheiding was door mijn vader in gang gezet tijdens haar opname. Een andere vrouw nam de plaats van moeder in. Naar verluidt hadden ze elkaar bij toeval ontmoet, in een motel in Breda. In werkelijkheid gebeurde dat via een contactadvertentie, maar het was toen not done om zoiets te vertellen. Ik vond dat ik moest kiezen en koos voor mijn stiefmoeder, een onderwijzeres die met ijzeren discipline structuur bracht in mijn leven. Het werd mijn redding.
In mijn puberteit was ik vaak bang dat ik ook gek zou worden. De schimmen van wat mijn moeder is overkomen zaten in mijn hoofd. Maar ik heb niet gekregen wat mijn moeder had.

Ik heb 42 jaar geen contact gezocht met mijn moeder. Mijn drukke leven hielp de gedachte aan haar te verdringen. Zelfbescherming, denk ik. Ik wilde niet meer aan die tijd herinnerd worden.
Acht jaar geleden drong het tot mij door dat mijn moeder oud is. En dat ik voordat ze doodgaat tegen haar wil zeggen: je kon er niets aan doen. Ik had wel een zetje nodig. Wat is dat voor onzin met die moeder van jou, dat je haar zolang niet gezien hebt? vroeg mijn vrouw op een avond. Ga naar haar toe. Dat deed ik. Ik heb mijn verloren zoon terug, zei mijn moeder.

Het is vreselijk wat er met mijn moeder gebeurd is. Zij vertelde dingen over mijn vader die niet fijn zijn. Mijn vader was een aimabele man. Ik hield veel van hem, maar hij was goedbeschouwd een egocentrische zwerver, altijd op zoek naar succes en erkenning. Mijn moeder vertelde me hoe hij haar in de steek liet. Dat kan je niet goedpraten.

Evengoed, er is altijd een reden waarom mensen doen wat ze doen. Het heeft geen zin om met een bestraffende vinger naar de ander te wijzen. Ik heb er geen oordeel meer over.
Ik maakte een persoonlijke ontwikkeling door, mijn blik op de wereld verruimde zich. Door wat er gebeurde en de keuzes die ik maakte, ben ik geworden wie ik ben. Daar ben ik gelukkig mee. En de ontmoeting met mijn moeder hoort daarbij. Gelukkig heeft ze het gered.

Tips van Bart

1. Soms moet je voor jezelf kiezen
2. Stel niet uit wat je vindt dat je moet doen
3. Wees vergevingsgezind 

Dit verhaal is afkomstig van MIND Ypsilon: www.ypsilon.org

Een kennis bracht me op het idee. Hij vertelde terloops dat hij met zijn zoon op vakantie ging. Dat kan dus ook! Max en ik houden allebei van fietsen en hebben goede herinneringen aan de fietsvakanties van vroeger. Wij gaan een rondje Markermeer doen.

De route plannen we samen, niet meer dan 40 km per dag en af en toe een rustdag. Ik boek de overnachtingen in hotels met aparte kamers. Half augustus is het zover, nog een laatste check: de medicijnen niet vergeten, toiletspullen en zonnebrandcrème. Voor elke dag schone kleren lukt niet helemaal; dan maar onderweg naar de wasserette. De buurvrouw zwaait ons uit als we zijn straat uit fietsen. Met de haren in de wind genieten we van het landschap en het ons omringende water, tegemoetkomende fietsers groeten vriendelijk. De landelijke fietsroutes en knooppunten zijn onze gids. Praten hoeft niet. Meestal zit ik op kop, maar bij een klim haalt Max mij in. De dorpen zijn gezellig druk, met bootjes en volle terrassen. 
’s Avonds zijn we moe, we gaan vroeg naar onze kamer.

Donder en bliksem onderbreken op de derde avond de stromende regen, de lucht is onheilspellend. Het kan ons niet schelen, wij zitten droog op een terras te genieten van een heerlijk soepje en denken terug aan de rit van vandaag. Die begon bij een wasserette. ‘Morgen ophalen’, maar na enig aandringen waren de kleren anderhalf uur later schoon en droog. Het was extreem heet en benauwd. Nog 18 km te gaan. 

Op weg naar huis fietsen we langs de kleine stranden die ik altijd vanuit de trein zie. Heerlijk, op de dijk duwt de wind ons, de kilometerteller schiet omhoog. Vanuit mijn ooghoeken zie ik Max glimlachen en ik ben blij. Het is leuk om thuis te komen, de begeleiding en buren weer te zien. 190 km zitten erop. Max leegt zijn fietstassen. Ik stap tevreden met mijn fiets op de trein naar huis. Het was gezellig, goed dat mijn zoon en ik dit samen deden. Volgend jaar weer?

Tips van Brigitte

1. Denk niet alleen aan wat niet kan, maar juist aan wat wel kan.
2. Doe die dingen samen, waar je zelf ook van geniet.
3. Plan niet te veel, maar wel de belangrijke dingen.

Dit verhaal is afkomstig van MIND Ypsilon: www.ypsilon.org

Ik was 4 jaar en mijn zusje bijna 2 toen mijn moeder voor het eerst werd opgenomen. In 1973. Overspannen, zei men. De kinderen op straat hadden daar andere benamingen voor: je moeder is gek! En daar begreep ik niet veel van. Onze vader was in zichzelf gekeerd, waarschijnlijk kon hij zijn eigen verdriet niet hanteren. Laat staan dat van ons. Mem was weg en na een poosje begon ik me toch af te vragen waar ze bleef. Dus ik vroeg het aan de buurman. Jouw moeder komt nooit meer thuis! Ik rende naar binnen en ik weet nog dat mijn vader en ik toen voor het eerst samen hebben gehuild. Hij suste mij, ze komt wel weer thuis, alleen het duurt nog een tijdje.

Ze kwam thuis, stijf en totaal apatisch. Zo kende ik haar niet. Ik kroop bij haar op schoot en trok haar stijve armen om me heen. Ze was er wel, maar dit was niet wat ik verwacht had. Ons leven stond op de kop, het wonderlijke was alleen dat er nooit over werd gesproken. Ze was overspannen.... Wij leerden om te zwijgen, want door zomaar te zeggen wat je bezighield kon zij in de war raken. Wij leerden om haar te prijzen voor de dingen die ze deed. Wij leerden om aan alle kanten rekening met haar te houden. Om zoveel mogelijk onzichtbaar te zijn. Dat hielp om de situatie thuis houdbaar te houden. Natuurlijk was dat geen gezonde situatie en van een beetje leuk en gezond opgroeien was geen sprake. Wij waren aan het overleven, zonder hulp van buiten. Mijn vader moest niks hebben van hulpverleners. Er kwam alleen zo nu en dan een lieve vriendin van de kerk langs. 

Na haar plotselinge dood, 18 jaar na die eerste opname, kreeg ik een boekje onder ogen over schizofrenie. Daarin stonden dingen waarvan ik gewenst had dat ik ze eerder had geweten. Hoe ga je om met deze ziekte, waaraan kun je herkennen dat er weer een psychose aan zit te komen, alles wat wij door schade en schande zelf hadden uitgevogeld door gewoon met haar te leven. Hadden we dat toen maar geweten.

Tegenwoordig is er, mag ik hopen, meer oog voor de kinderen-van. Wat een eenzame strijd hebben wij gevoerd. Wat een onbegrip van mensen. Ik heb als volwassene veel gehad aan diverse therapieën. Wat voelde als een loden last heb ik nu wel afgelegd. Intussen ben ik zelf therapeut. Mijn stille wens is om ooit nog eens iets zinvols te doen voor de kinderen-van van nu. 
 

Tips van Gieneke

1. Blijf positief oordelen over jezelf, neem jezelf niks kwalijk 
2. Wees niet bang om ruimte te geven aan je eigen pijn, bij een vertrouwd iemand.
3. Jij bent belangrijk

Mijn zoon zakte weg in een psychose, bij mij thuis op de bank. Ik wist niet wat ik moest doen om hem rustig te krijgen, mijn onmacht steeg met zijn verwardheid.
Ik belde het crisisteam: zij kwamen niet. ‘Bel de politie maar als de situatie gevaarlijk wordt.’
Ik was wanhopig. Wie kon mij helpen? Ik bracht mijn zoon door mijn radeloze telefoontjes nog verder in crisis. (Ik bewoon een studio, met bijna alles in één ruimte.)
Anderhalf uur later belde het crisisteam: ’We komen, het kan toch.’ Helaas was mijn zoon de deur al uitgerend. ‘Oh, dan komen wij niet, wij gaan niet zoeken!’
Verbijsterd belde ik toch maar de politie. Die reageerde zoals ik eigenlijk van het crisisteam verwacht had: ‘Wat erg voor u mevrouw, Ik begrijp dat u radeloos bent, Wij gaan u helpen. Hoe ziet hij eruit? Wat zeggen we het best tegen hem als hij gevonden is? Oh, hij is al gevonden, een van onze collega’s zag een verwarde jongen lopen. Mevrouw hij kan niet bij u blijven vannacht, waar kunnen we hem heen brengen?’ De politie overlegde met de ggz, want ik was té verdrietig. Voelde me zo alleen gelaten.
Door uitstel en niks doen, kwam mijn zoon precies in de crisis die ik maanden had proberen te voorkomen. 
Op dit moment zit mijn zoon in het AMC. Hij wil graag iets zinnigs omhanden hebben. Hoe geef je iemand het gevoel dat hij waardevol is, dat het goed komt: door zinvolle bezigheden.
Ik probeer dat te doen door naar hem toe te gaan, ons leven een beetje om hem heen te bouwen. Zodat hij voelt dat hij bij ons hoort, van betekenis is voor ons. Zijn broer doet hier ook veel in, al heeft die een drukke baan. Ik voel me heel erg mantelzorger, naast mijn werk en studie.

Tips van Lotte

1. Betrek je naaste zoveel mogelijk bij het gezinsleven
2. Geef hem het gevoel dat hij van betekenis is

Dit verhaal is afkomstig van de website van Ypsilon www.ypsilon.org/crisis

Mijn zoon Sam had de diagnose schizofrenie en was al tijden psychotisch. De crisisdienst was al verschillende keren langs geweest. Wanneer het team aan de deur belde, was hij weg. Hij klom over het dak of sprong uit het raam.
Het was een prachtige dag. Ik had boodschappen gedaan. Toen ik in de buurt van mijn huis kwam klonk er muziek. Ik dacht nog: wat gezellig, zeker een feestje.
Thuis stonden alle ramen en deuren wagenwijd open en de radio op de hardste stand. Alle meubelen stonden buiten, de gordijnen woeien om de ramen. Er was een fles cola omgevallen waar de hond doorheen had gelopen. De plavuizen waren één plakkende troep.
Met de buren samen, zij kwamen toevallig net thuis, heb ik de vloer schoongemaakt. Twee sterke mannen sjouwden het bankstel weer naar binnen. We begrepen niet hoe Sam dit in zijn eentje voor elkaar had gekregen.
Sam lag ondertussen in bed met winterjas en sneeuwlaarzen aan. Het was snikheet in zijn kamer. Hij lag lekker te slapen, we hebben hem laten slapen.
Toen hij uren later wakker werd was hij stomverbaasd. ‘Wat doen jullie nou, lekker bezig met de grote schoonmaak?’ Hij wist er helemaal niks meer van.
Ik belde de crisisdienst. Het was de zoveelste actie van Sam. We waren zo moedeloos.

Wat in die tijd het beste hielp, was om Sam te koesteren. Als hij in bed lag wreef ik over zijn rug.
Dan kon hij mij vertellen over zijn angsten en zijn wanhoop. Daardoor besefte ik hoe ziek hij eigenlijk was. Door zijn openheid kon ik het volhouden. Die openheid had hij niet naar de hulpverleners toe.
Nu, jaren later, na vele moeilijkheden te hebben overwonnen, is mijn conclusie dat je moed moet houden. Hou je naaste vast, blijf bij hem of haar.
Ik had het geluk van een goede vriendin die elke dag belde en zei: ‘effe zeuren’.
Het luchtte op om er elke dag even over te praten, niet te lang, maar ik kon het kwijt.

Tips van Sara

1. Blijf nabij, houd contact met je naaste 
2. Praat van je af: met een vriendin, met ‘iemand’
3. Vraag en aanvaard hulp

Dit verhaal is afkomstig van de website van Ypsilon www.ypsilon.org/crisis
 

Mijn zoon, een zorgmijder zonder ziekte-inzicht, gebruiker van soft drugs en alcohol, psychotisch en met wanen, is drie keer opgenomen. 
Hij werd aangetrokken door een ongezonde, slechte omgeving. De zorgverleners probeerden hem wel te volgen, schakelden ook het bemoeizorgteam in, maar mijn zoon maakte hun werk onmogelijk. 
Met een beroep op zijn privacy werd ik niet ingelicht over de zorg. De situatie verslechterde. Ik kon enkel moedeloos toekijken en op een volgende escalatie wachten. 
Die volgde na negen maanden. Zijn verhuurder wilde van mijn totaal verwarde en psychotische zoon af. De politie zette hem op straat zonder tussenkomst van de crisisdienst. Niet verward genoeg! Na een week van zwerven op straat kreeg ik hem met behulp van de huisarts weer opgenomen. Toen had ík het gedaan. Hij keerde zich tegen mij, agressief en dwingend. De kliniek vroeg een rechterlijke machtiging aan. Mijn zoon werkte op alle mogelijke manieren tegen. Ondertussen werd ik gehoord noch betrokken bij de behandeling omdat hij dat niet wilde. Als iemand zo verward, zo psychotisch is, denk ik dan. Dwangmedicatie volgde. Hij kwam een beetje terug op aarde, aanspreekbaar, maar meteen ook depressief en suïcidaal. 
Ik heb me suf gebeld met alle instanties waarvan ik dacht ze hem konden helpen, of die in contact met hem stonden. Ondanks dat hij niet wilde dat er met mij gesproken werd, heb ik elke week gebeld met de afdeling. Ik wist dat het personeel niet in kon gaan op mijn vragen, maar ik wilde gewoon weten hoe het met hem ging, of er al meer contact was, of hij sliep, at, dronk. Na verloop van tijd kreeg ik iets meer informatie. Mijn zoon kwam wat meer in de realiteit. 
Mijn huisarts hielp mij meteen en zonder aarzeling. Zette haar tanden erin om hem (ook haar patiënt) te helpen. Veel lieve medewerkers van de afdeling en het FACT-team stonden me te woord. Doordat ze me, elke keer weer, probeerden uit te leggen wat ze wel en niet mochten en konden voelde ik me geholpen.
Na maanden zonder contact wilde mijn zoon mij weer zien. Hij sprak mij uren toe: dat hij het zo zat was, dat hij niet meer verder kon. Toen wist ik dat ik hem kwijt was, al bleef ik hopen. Vier weken later, na een periode van dagelijks contact met zijn hulpverleners, is hij uit het leven gestapt. Hij was 23 jaar.

Tips van Demi

1. Blijf zoeken naar hulpverleners die wel willen helpen
2. Probeer in contact te blijven met je naaste

Dit verhaal is afkomstig van de website van Ypsilon www.ypsilon.org/crisis

Mijn moeder lijdt al aan schizofrenie sinds 1985. We hebben diverse crisissituaties doorgemaakt. De laatste was twee jaar geleden. 
Na haar laatste psychose is ze op minimale medicatie ingesteld, haar wens omdat ze er zo duf van wordt. Mijn vader heeft er mee ingestemd. Mijn moeder droomde dat ze de koningin was. Een teken dat ze psychotisch wordt, en dan ook vaak agressief. Mijn vader heeft, met medeweten van mijn moeder, een afspraak met de psychiater gemaakt. Deze gaf tijdens hun bezoek aan dat het allemaal wel mee viel. Naar mijn vader luisterde hij niet. Mijn ouders zouden een week later met het vliegtuig naar Berlijn gaan. Op de vraag van mijn vader of dit verantwoord was, was het antwoord van de psychiater: ‘dat moet u zelf inschatten’. Mijn zus en ik hebben toen de psychiater gebeld en onze zorgen aangegeven. Hij zei dat hij niets aan de situatie kon doen. Vlak erna werd dit telefoontje, ondanks ons uitdrukkelijk verzoek om dat niet te doen en de toezegging van de psychiater, met mijn moeder besproken. Door de verpleegkundige. Tussen mijn moeder en mij is dit vreselijk geëscaleerd, mijn vader zat tussen twee vuren. Dat mijn zus ook had gebeld, weet ze gelukkig niet.
Uiteindelijk zijn mijn ouders toch naar Berlijn gevlogen, er is niets gebeurd. Het was voor ons alle drie heel spannend. Voor het zelfde geld was het in het vliegtuig verkeerd gegaan. 
Het heeft nog twee maanden geduurd voordat mijn moeder weer ‘zichzelf’ was. De psychiater heeft, ook na de reis, weinig steun geboden. Mijn vader heeft de zoveelste boze brief geschreven, de psychiater gaf toe dat er fouten zijn gemaakt, maar daar heb je achteraf niet veel aan.
Ik probeer mijn vader te ondersteunen. Ik heb contact gezocht met Ypsilon en met de psychiater. Mijn zus en ik spreken hier regelmatig over. Achteraf hebben we het ook met onze broer gedeeld. Hij heeft ook schizofrenie. Elke keer als het met onze moeder slecht gaat, gaat het ook met hem minder. Dus we proberen hem te sparen.
Ik heb er geen vertrouwen meer in, dat ik in vertrouwen iets kan aangeven over mijn moeders situatie. En dit terwijl mijn vader het moeilijker krijgt. Zij zijn beide in de zeventig. Mijn moeder gaat langzaam achteruit. Dit is voor mijn vader zwaar.

Tips van Sanne

1. Houd vertrouwen
2. Blijf erop aandringen dat jouw gesprek met de hulpverlener van je naaste óók vertrouwelijk is
3. Maak een plan: Hoe voorkom je de volgende crisis?

Dit verhaal is afkomstig van de website van Ypsilon www.ypsilon.org/crisis

Ogenschijnlijk sterk. Krachtig in haar uitstraling. Benaderbaar. Open en vriendelijk. Lief en behulpzaam, voornamelijk voor en naar anderen. Lieselot is 27 jaar, woont samen en is fysiotherapeut. Het vak, en daarmee dienstverlenen, is haar met de paplepel ingegoten. Als vanzelfsprekend volgt ze haar ouders op. Volgens hen zou zij zich in het ‘elitaire vak’ het allerbest ontplooien. Lieselot vindt het leuk, maar merkt ook dat ze twijfelt. Is ze onderweg zichzelf verloren? 

Op het moment dat ik haar ontmoet staat ze onder stress. Voortdurende onrust door aldoor maar te ‘moeten’ (presteren), alsmede andere emoties – die ze als sensitief persoon voelt - probeert ze weg te eten. Dit is haar manier van omgaan met het leven, ofwel coping. Ik doorzie haar patroon en maak op zielsniveau contact. Dat doe ik door haar ruimte te geven, waarderend te luisteren naar ieder woord dat ze zegt en niet te oordelen. Dankbaar laat ze mij toe in haar hart. Langzaam breekt haar masker en verschijnen tranen. Achter een brede glimlach en een stoer voorkomen, verschijnt een klein, angstig meisje met een groot verantwoordelijkheidsgevoel. 

Moeizaam leert ze haar ware gevoelens (h)erkennen, uiten en ziet ze in dat ze - los van de wil van haar ouders of anderen in haar omgeving – eigen keuzes mag maken. Doordat ze haar emoties leert toelaten zie ik meer van haar authentieke zelf. Ze leert voor zichzelf opkomen. Spreekt uit wat ze wil en leert grenzen aangeven. Haar gedrevenheid om non-stop te werken en te studeren, als bewijs dat ze kan presteren komt in balans op het moment dat ze leert dat ze ook achterover mag leunen en leert genieten van het proces. Haar boog staat minder gespannen. Gesprekken met een (systeem-) therapeut, collega's en vrienden doen haar groeien in haar zelfvertrouwen. Ze groeit over oude patronen heen en komt los van destructieve patronen die haar eigenwaarde omlaag halen. 

In haar angst grijpt ze soms terug op controle of bevestiging. Het helpt om haar liefdevol de regie over haar eigen leven terug te geven en haar te vertellen hoe goed ze het momenteel doet. Lieselot wordt meer en meer zichzelf en heeft steeds minder 'het eten' nodig om dat ‘zelf’ te verstoppen. Ze straalt, groeit en mag eindelijk thuiskomen. Thuis – in haar eigen hart. Met de sleutel die ze (met hulp van anderen) zelf heeft gevonden.

Tips van Tessa

1. Luister aandachtig en vraag door.
2. Geef ruimte voor persoonlijke ontwikkeling en creëer een veilige basis in het contact.
3. Moedig een eigen zoektocht aan, laat iemand bewust iets nieuws proberen.
4. Benadruk de kracht in het maken van eigen keuzes. Vertel wat je ziet dat dat met iemand doet in een laagdrempelige terugkoppeling.