"Ik zou je het liefste in een doosje willen doen. En je bewaren, heel goed bewaren." Aan die regels van Annie M.G. Schmidt moest ik vaak denken als het erg slecht ging met mijn zus. Jarenlang streed ze tegen angst, depressies en traumatische herinneringen. Een gevecht dat ze vaak won, maar waarin ze soms ook bijna kopje-onder ging. Op die momenten wilde ze niet meer leven. De eerste keren dat mijn zus haar suïcidale gedachten uitsprak raakte ik in paniek. Ik wilde alles doen om het te voorkomen. Met haar zoeken naar behandelingen die zouden kunnen helpen en vaak contact zoeken om haar stemming te peilen. Was zij down dan gaf mij dat veel onrust en stress, ging het iets beter, dan kreeg ik weer wat lucht.

Mijn zus en ik konden altijd over alles praten, ook over dit moeilijke onderwerp. Ik kwam er achter dat een deel van haar suïcidale gedachten voortkwamen uit depressie. Het gevoel niks waard te zijn, alleen maar een last voor anderen. Depressies zijn goede leugenaars. Met goede hulp en medicatie kreeg ze greep op deze gedachten.

Er was echter ook een andere reden. Zelf kunnen bepalen wanneer ze de strijd zou staken gaf haar het gevoel de regie te hebben. Zo had ik er nooit over nagedacht… voor mijn zus was dit als een nooduitgang. En het kan prettig zijn te weten waar die zit, als je emotioneel zo vaak in het pikdonker verkeert, in paniek. Ik begreep steeds beter hoe zwaar het moet zijn om elke dag te knokken, hoeveel energie dat kost.

Mijn zus begreep hoe bang ik was haar te verliezen. De liefde van en voor mensen om haar heen is voor haar een motivatie geweest om toch door te gaan. Ik zag hoeveel moeite dat kostte, ondanks alle hulp en steun. In de jaren die volgden was ik veel bezig met het onderwerp zelfdoding. Was mijn wens mijn zus in (mijn) leven te houden, zelfs als ze alleen maar zou lijden, niet egoïstisch? Langzaam aan probeerde ik te accepteren dat ik haar misschien ooit moest laten gaan, juist omdat ik zoveel van haar hield.

Met behulp van therapieën, begeleiding en vrijwilligerswerk werkte mijn zus hard aan zichzelf. Ze ging vooruit, maar het lampje van de nooduitgang bleef aan, voor de zekerheid…. En toen, op een moment dat we dachten dat het redelijk goed ging, koos mijn zus ervoor haar strijd te staken. Haar dood was een weloverwogen en zorgvuldig geplande daad, ze wilde niet meer wakker worden.

Ik mis haar ontzettend, maar snap en accepteer waarom ze dit deed. Hoewel niets je kan voorbereiden op dit verlies en verdriet, helpen onze gesprekken me nu om verder te gaan met mijn leven. Hopelijk heeft mijn zus nu de rust waar ze zo hard voor gevochten heeft. Ik koester de herinneringen aan onze geweldige band en wederzijdse eerlijkheid.

Tips van Susanne

1. Praat met je naaste over de suïcidale gedachten. Geef de ruimte om te vertellen waarom hij of zij aan zelfdoding denkt. Dit kan aanknopingspunten geven om de juiste hulp te zoeken, maar ook om van elkaar te begrijpen wat dit onderwerp met je doet.
   
   2. Wees je ervan bewust dat suïcidale gedachten verschillende oorzaken kunnen hebben. Soms zijn gedachten aan zelfdoding een symptoom van een aandoening, zoals depressie of psychose. Ook medicatie kan suïcidale gedachten veroorzaken of versterken. Het is belangrijk dit met de behandelaar van je naaste te bespreken.
   
   3. Omgaan met het feit dat je naaste niet meer wil leven is zwaar: het kan angst en stress veroorzaken. Zoek zelf ook hulp als je er over wil praten of steun nodig hebt.

Zelfbeschadiging is voor buitenstaanders zo onwaarschijnlijk en zo onlogisch, wie doet nu zoiets bij zichzelf? Mijn vriendin.
Als we ’s zomers ergens wandelen en ik zie de mensen kijken naar haar blote armen, heb ik het daar nog steeds moeilijk mee. Ik moet óók die blikken van buitenstaanders verdragen.
Mijn vriendin heeft tijdens therapieën en opnames andere manieren geleerd om met haar gevoelens om te gaan. En vanaf toen konden we afspraken maken. Ik kon ook grenzen aan haar gedrag stellen: ‘Dit moet je - en dat kun je nu ook - anders uiten, anders kunnen wij niet in één huis samen verder’. Gezien het opgroeien van onze zoon was dat hard nodig. Gelukkig heeft zij het nooit in zijn bijzijn gedaan. Onze zoon weet niet beter dan dat zijn moeder gekrabd is door een poes.

Tips van Peter

1. Draag het niet alleen. 
2. Deel het met mensen met wie je het kunt delen, dus niet met iedereen. 
3. Praat het van je af door naar bondgenotenavonden te gaan. 
4. Praat met verenigingen die ervoor zijn. Je bent niet alleen.

Ik wist al dat mijn vriend zichzelf beschadigde voordat ik een relatie met hem had en ik was erg met hem begaan. Maar toen we een relatie kregen en hij het meer en meer in mijn aanwezigheid deed schrok ik er vreselijk van. Ik probeerde het te stoppen door hem vast te houden en het mesje af te pakken. Soms tot vechten aan toe.

Ik reageer nu anders dan in het begin. Ik weet inmiddels veel van de achtergronden en waardoor de zelfbeschadiging optreedt. Soms weet ik dat hij ‘het’ doet en ik laat hem deels begaan. Ik ben nu redelijk op de hoogte van het moment waarop het genoeg is. In overleg met hem ontvang ik dan het mes en pas erop. Hij vindt dit meestal oké. Sinds hij medicijnen heeft, vraagt hij mij die te beheren en alleen te geven als hij erom vraagt. Wij bepalen dan samen de hoeveelheid. 

Ik stoor mij wel eens aan het gedrag van anderen die de littekens veroordelen. De directe omgeving gaat hier rustig mee om: soms wordt het regelrecht genegeerd. Daar hoef je natuurlijk ook niet blij mee te zijn. En we krijgen stomme vragen. 

Mijn vriend en ik hebben afspraken gemaakt maar het is moeilijk voor hem om die altijd na te komen omdat hij soms dissocieert. Eerlijk gezegd heb ik zelf ook weleens moeite om zo’n afspraak na te komen omdat ik eigenlijk zo graag wil dat hij, die ik liefheb, aan een beetje normaal leven toe kan komen, zonder die last. 

Ik vind dat mijn verantwoordelijkheid begrensd is. Hoewel ik het verschrikkelijk vind dat hij zichzelf beschadigt, voel ik me daar niet schuldig om, als vriendin. Ik steun hem waar ik kan, maar wordt die niet aangenomen dan is het ook goed. Maar ik vind niet dat hij het dan maar uit moet zoeken. Ik kan me voorstellen dat hij mij wel eens als obstakel beschouwt, enkel en alleen door mijn aanwezigheid. 

Ik heb zelf ook behoefte aan hulp en krijg die gelukkig ook. Een paar fijne mensen in mijn buurt vangen mij op. Ik besef dat ik bevoorrecht ben, niet iedereen kan terugvallen op zulke helpers; en dan is het zwaar. Bondgenotencontact kan partners/ familie en vrienden, maar ook bijvoorbeeld werkgevers en collega’s ondersteuning bieden. Het is prettig om te ervaren dat je er niet alleen voor staat en dat je met vragen terechtkunt bij – of ondersteuning krijgen van – mensen in een vergelijkbare situatie.
 

Tips van Elsa

1. Zoek vertrouwde mensen op wie jij als naaste kan terugvallen
2. Voel je niet schuldig als jouw ondersteuning niet helpt