Bij een bipolaire stoornis ervaart iemand uitersten in stemming en activiteit. Hij beweegt zich als het ware tussen twee stemmingspolen, een manische en een depressieve, met tussendoor een normale stemming. In een manische episode voelt iemand zich vaak opgewekt, energiek, uitbundig en daadkrachtig. In een depressieve episode vaak juist somber, moe en passief. De bipolaire stoornis kan zich bij iedereen net anders uiten.
Bij iemand met autisme werkt de informatieverwerking in de hersenen op een andere manier. Veel wat iemand met autisme ziet, hoort, ruikt etc. wordt op een andere manier verwerkt. Dat brengt een andere mix van sterke en zwakke kanten met zich mee. Zo heeft iemand met autisme vaak een goed oog voor detail, is eerlijk, recht door zee, analytisch en hardwerkend, maar heeft hij of zij moeite met overzicht houden en met sociale contacten. Ruim 1% van de Nederlanders – ongeveer 200.000 mensen - heeft een vorm van autisme.
Iemand die angstig is, heeft last van hartkloppingen, zweten, benauwdheid, misselijkheid of het gevoel te stikken. Angst is een gevoel dat optreedt bij dreigend gevaar. Je lichaam maakt zich klaar om te vluchten of te vechten. Het komt voor dat je angstig bent zonder realistische aanleiding. Iemand heeft een angststoornis als hij of zij door deze ongegronde angst niet goed functioneert in het dagelijks leven. Angststoornissen komen veel voor. 1 op de 5 Nederlanders maakt in zijn of haar leven wel eens een angststoornis door.
Bij ADHD heeft je brein een andere prikkelverwerking dan de meeste mensen. Iemand met ADHD heeft last van een overvol hoofd. Alle prikkels komen even hard binnen, waardoor je snel afgeleid bent. Vooral bij zaken die je niet maximaal interesseren. Je handelt vaak (te) impulsief en hebt moeite met planning en dingen afmaken.
Overbelast raken door over je grenzen te (laten) gaan is voor naasten van mensen met psychische kwetsbaarheid één van de grootste valkuilen. Grenzen stellen moet. Zowel voor jezelf, als voor de ander.
‘Sponzen’ en ‘spiegelen’ zijn twee verschillende manieren om met iemand met psychische problemen om te gaan. Het zijn gedragspatronen die elkaar aanvullen. Kort gezegd neem je als je sponst veel verantwoordelijkheden van de ander over en als je spiegelt juist niet. Beide vormen van gedrag hebben voor- en nadelen. Hieronder worden de gedragspatronen verder uitgelegd. Ook geven we twee voorbeelden.
Mensen met borderline zijn als mensen met een verbrande huid: de lichtste emotionele aanraking of beweging doet ondraaglijk pijn. Hierdoor komen bepaalde dingen harder binnen dan bij mensen zonder een borderline persoonlijkheidsstoornis.
Mensen met ADD hebben last van een overvol hoofd. Alle prikkels komen even hard binnen, waardoor ze snel afgeleid zijn. ADD is een variant van ADHD. Bij ADHD heeft je brein een andere prikkelverwerking dan de meeste mensen. Je hebt daardoor vaak concentratieproblemen. Vooral bij zaken die je niet maximaal interesseren. In tegenstelling tot mensen met ADHD kom je als je ADD hebt vaak moeilijk tot actie. Je hebt daarnaast moeite met planning en dingen afmaken.
Zorgen voor anderen zit in mijn bloed, dat doe ik als vanzelfsprekend en gaat me makkelijk af. Ik sta positief in het leven en kan veel aan. Toch ben ik ongemerkt te ver gegaan.
Mijn jongste broer heeft al jaren psychiatrische problemen. Er zijn vele diagnoses gesteld, weer afgevallen en bijgesteld. Hulpverleners zijn gekomen en gegaan.
Als kind had ik een goede band met mijn broer. Inmiddels is er veel verloren gegaan. Niet alleen in ons onderlinge contact, ook in zijn mogelijkheden om zijn leven een goede invulling te geven.
Na zijn eerste gedwongen opname toen hij 18 was, heb ik altijd het gevoel gehad dat het nog eens helemaal mis zou lopen. En dat is vorig jaar (rond zijn 30e verjaardag) gebeurd, toen hij in korte tijd ontzettend is afgegleden. Hij ging harddrugs gebruiken en verwaarloosde zijn huis en zichzelf. Hij was soms enorm opgefokt, dan weer suf, angstig of verward en op andere momenten best helder. Dan beweerde hij dat onze zorgen nergens voor nodig waren.
Mijn ouders en een al jaren betrokken begeleidster, deden wat ze konden om de teloorgang van mijn broer te keren. Desondanks ging het alleen maar bergafwaarts.
Ik ondersteunde mijn ouders waar mogelijk en probeerde op allerlei manieren het contact met mijn broer te onderhouden en hem te bewegen de zo noodzakelijke hulp en begeleiding te accepteren. Mijn ouders hadden er al maanden vol chaos en zorgen om mijn broer, die dagelijks bij hen op de stoep stond, op zitten, toen de psychiater het bemoeizorgteam inschakelde.
Tegelijkertijd zag ik hoe de situatie van mijn broer alleen maar verslechterde: de woningbouwvereniging en politie raakten betrokken en bemoeizorg slaagde er niet in contact met mijn broer te krijgen.
Ook zag ik de impact die dit alles op mijn ouders had. In deze situatie bleef er niet veel over van mijn gevoel dat ik positief in het leven sta, veel aan kan en dat het zorgen voor anderen mij zo makkelijk afgaat. De hele situatie gaf mij een enorme onmacht, intens verdriet en een soort rouw over dat het leven ook zo kan gaan. Wat vond ik het moeilijk om deze gevoelens te delen met anderen, want ik was toch diegene die zo positief in het leven staat en zo veel aan kan? Anderen zitten toch niet te wachten op mijn trieste verhalen? Ik ben toch niet degene die hulp nodig heeft?
Uiteindelijk heb ik de stap durven zetten om een coach te zoeken. Daardoor ging er een wereld voor mij open. Want met het zorgen voor anderen bleek het zorgen voor mezelf er flink bij ingeschoten.
Ik heb nu geleerd om ruimte te geven aan mijn eigen emoties. Mijn verdriet en angst mogen er zijn. Ik probeer het idee los te laten dat ik altijd de steun en toeverlaat voor anderen moet zijn.
Juist de ervaringsdeskundigheid van mijn coach heb ik als een meerwaarde ervaren. Dat maakte het gemakkelijk om in gesprek te komen, oprecht en gelijkwaardig. Tijdens onze sessies zei ze vaak: ‘dat is precies waar het omgaat’ en dat klopte dan ook. Geen boekenwijsheid of theorie.
Het blijft een hele zoektocht en vaak genoeg nog heel ingewikkeld, maar ik weet nu dat goed zorgen voor mezelf echt een voorwaarde is om iets te kunnen betekenen voor een ander.
En mijn broer? Na heel veel weerstand en ellende heeft hij zich uiteindelijk vrijwillig laten opnemen en inmiddels is hij stap voor stap op weg zijn leven weer vorm te geven. Mijn broer heeft zich altijd verzet tegen de psychiatrie en behandeling en hulp afgewezen. Dat begrijp ik, want zijn en onze ervaringen zijn niet altijd positief geweest. Bovendien: wie wil er nou psychiatrisch patiënt zijn?
Zelf heb ik met vallen en opstaan meer rust en acceptatie gevonden in het feit dat hij psychiatrisch patiënt is en naar alle waarschijnlijkheid zijn hele leven zal blijven. Niemand kan mij vertellen hoe zijn leven verder loopt. Mijn verdriet om alles wat er is gebeurd en mijn angst voor een volgende terugval zijn er nog steeds, maar ik voel ook weer ruimte om invulling te geven aan wat ik wel voor hem kan betekenen.
Tips van Roos
14 jaar geleden is het alweer, mijn dochter was verslaafd aan drugs. Bijna alles heeft ze geprobeerd, maar vooral speed, cocaïne en GHB. Het zorgde voor veel problemen in ons gezin. Afspraken kwam ze niet na, ze spijbelde van school, liegen bedriegen en manipuleren kon ze als de beste. Het ergste was haar agressie als ze onder invloed van cocaïne was. Ze bedreigde ons, zelfs een keer met een mes, ze schopte deuren kapot en heeft zelfs haar eigen pols met een klap tegen de muur gebroken. Ons hele gezin liep op eieren, hoe zou ze thuiskomen uit school, bang voor haar agressieve gedrag.
Op een goede dag kwam ze uit school, ze was 15 jaar, kroop bij mij op schoot en zei: ‘Mama ik kan het niet meer, ik hou het niet meer vol, wil je me helpen?’ Natuurlijk wilde ik dat! Het bleek het omslagpunt.
We zochten hulp bij de ggz en Jeugdzorg, maar de gesprekken daar waren zeer onbevredigend. We voelden ons niet gehoord en niet serieus genomen. Mijn dochter wist precies hoe ze iedereen om haar vinger kon winden en was niet open over haar gebruik. Ik vond dat er te weinig kennis en kunde was over de middelen en de verslavingsproblematiek.
Ik ben gaan zoeken naar een verslavingskliniek. Mijn dochter is daar een jaar opgenomen en er heel goed uitgekomen. Ze heeft nooit een terugval gehad, heeft haar opleiding afgerond en is nu de trotse moeder van een zoontje.
In de kliniek heb ik veel steun gehad aan systeemtherapie (waarin het hele gezin betrokken werd), ook heb ik lotgenoten gevonden door wie ik me eindelijk begrepen voelde.
Ook mijn dochter heeft mij nieuwe inzichten gegeven, zoals dat ook naasten kunnen terugvallen, niet in een middel maar in oude angsten en gedrag.
Wat ik ondanks de moeilijke jaren en de heftige ervaringen wil uitdragen is een verhaal van hoop. Er ís een weg terug, een weg naar herstel! Ik buig mijn oude pijn om naar nieuwe kracht en zet mij als groepsleider al ruim 13 jaar in bij lotgenotengroepen en ben trainer van herstelcursussen. In september dit jaar begin ik aan de opleiding tot familie-ervaringsdeskundige om vanuit mijn eigen ervaringen familieleden en andere naasten te ondersteunen in hun herstelproces.
Tips van Sandra