Harm en ik zijn 18 jaar getrouwd. Toen ik Harm leerde kennen wist ik dat hij manisch depressief was. Nu heet het dat hij aan bipolaire stoornissen met psychosen lijdt. Ik stond voor de keuze: stop ik met onze relatie of gaan we samen verder? Ik heb voor dat laatste gekozen. Nu, 18 jaar later, kijk ik terug op een periode van samen lachen en samen huilen. We kunnen samen veel lachen en lol maken. Onbegrip en reacties van anderen op ons gedrag werkt dan weer op onze lachspieren. Maar als ‘partner van’ leef ik altijd met alarmbelletjes in mijn hoofd.  Niet te ver vooruitkijken.  ‘Hoe gaat het vandaag’ is ver genoeg. In onze relatie leven we bij de dag. We proberen de slechte dagen te accepteren en we genieten van wat alle goede dagen ons brengen. „Met wat je nu weet, zou je dan met Harm zijn getrouwd?” vroeg een neef onlangs. Daar moest ik over nadenken voordat ik ja zei. De conclusie van mijn neef was even simpel als verassend. „Dan hou je van uitdagingen.”

Toen Harm nog thuis woonde kenden we periodes van opname waarbij manie overging in psychose. Als Harm na zo’n periode weer thuis was, spraken we altijd over zijn psychose. Over wat hij toen beleefde en over mijn beleving ervan. Maar ondanks de zwaarte van zo’n periode zijn manische perioden soms handig om doelen te bereiken die anders onbereikbaar zijn. Zo wilde ik al langer graag een hond en níet alleen voor mezelf. Helaas kwamen honden er bij Harm niet in. Tot ik hem in een van zijn manische periodes een foto van een schattige puppy liet zien. Harm stond toen direct open voor mijn argumenten dat een hond fijn gezelschap zou zijn als ik naar mijn werk was. Ook zou een hondje hem meer structuur bieden. Zo kwam Droppie in ons leven en Harm was dolblij met hem. Harm woont inmiddels al 4 jaar niet meer thuis maar vindt het helemaal geweldig als Droppie en ik op bezoek komen.

Toen het moment daar was dat wonen in een beschermde leefomgeving voor Harm en mij het beste was, had ik daar wel moeite mee. Ik voelde me schuldig. Ik had de zorg toch moeten volhouden? Aan de ene kant voelde het als falen, aan de andere kant als een opluchting: ik hoef het niet meer alleen te doen. Zonder de dagelijkse zorg kreeg ik weer ruimte om nieuwe dingen te ontdekken. Bijvoorbeeld dat het belangrijk is dat het goed gaat met mij, omdat ik dan voor Harm het meeste kan betekenen. Hoewel het steeds minder goed lukt, probeer ik Harm bij zo veel mogelijk beslissingen te betrekken. Maar ik heb ook geleerd te accepteren dat het soms goed is als ik voor hem besluiten neem.

Harm en ik genieten van onze momenten samen. Hij is een tevreden mens en is blij is met de kleine leuke dingen die het leven hem biedt. Onlangs vroeg ik hem wat hij graag zou willen: samen ergens naartoe, uit eten, iets anders? Zijn antwoord ontroerde me: hij wilde graag 2 nachtjes thuis slapen en bij McDonald’s gaan eten. Meer wensen had hij niet. Soms zou ik willen dat ik met zo weinig tevreden kon zijn.

Tips van Nelly

1. Blijf bewust genieten van de kleine dingen die je samen doet en deelt.
2. Zorg als eerst goed voor je zelf, geef aan als het je teveel wordt en waar je behoefte aan hebt.
3. Blijf de humor van de dingen inzien.

Zo’n 12 jaar geleden werd bij onze zoon van 9 jaar, de diagnose OCD (Obsessive Compulsive Disorder) gesteld. Toen vielen de kwartjes bij mij, en bij mijn man. Want ook hij kampte al jaren met angst en dwang, alleen was dit nooit gediagnostiseerd.

Onze zoon kreeg gespecialiseerde therapie bij een centrum voor kinderpsychiatrie. Gelukkig met positief resultaat.

Er gingen lichtjes bij mij branden. Ik begon te begrijpen wat angst en dwang was. Ik zag welke angsten en dwangen mijn partner en kind hadden. Ik ging inzien waar ik al jaren in vastzat. Mijn man wilde telkens bevestigd en gerustgesteld worden. Nooit geweten dat dit een vorm van dwang was: het vergde van mij dat ik op de goede manier luisterde en op de perfecte manier reageerde, dag in dag uit, jaar in jaar uit. Zijn dwang vond mijn reactie vaak niet goed, dus moest ik weer anders reageren. Er waren ook andere dwangen, maar deze was voor mij het ergste, omdat ik er totaal in meegezogen werd. Ik liep de hele dag op eieren, zei en deed van alles om te zorgen dat de boel niet escaleerde en dat er rust was in ons gezin met twee kinderen. Dit mislukte natuurlijk vaak. Ontspannen rondlopen was er niet meer bij, en mijn sociale kring was klein geworden.

Mijn partner zag in dat hij dwang had (al vanaf jonge leeftijd) maar het heeft nog 2 jaar geduurd voordat hij in therapie ging. In de tussentijd was mijn zoektocht begonnen, want ik was leeg. Gesprekken bij maatschappelijk werk en psycholoog hielpen iets, maar zij gaven tips waar ik niets mee kon. “Gewoon stoppen met bevestigen!” Tja, als dat zo makkelijk was dan was dat allang gelukt. Het toeval wilde dat ik voor mijn werk als docent met een coachopleiding begon. Drie jaar lang heb ik in een veilige omgeving kunnen kijken naar mijzelf. Ik heb ontdekt dat ik de angst en dwang in stand heb gehouden. Ik heb het zelfs de ruimte gegeven om groter te worden, hoewel dat natuurlijk niet mijn bedoeling was. Al op jonge leeftijd nam ik veel verantwoordelijkheid op me. Ik was een zorgzaam type, iemand die zichzelf weg cijferde en zich goed kon aanpassen aan de omstandigheden.
Mijn eigenschappen waren precies wat de angst en dwang nodig hadden om te bestaan en te groeien. Jarenlang ben ik meegaan in de emotionele chantage, het meedwangen en vermijden.

Ik ben gaan werken aan mijn angst, aan duidelijk worden en grenzen stellen.
Want als ik NEE zeg, daarna bang word voor zijn reactie en daardoor JA doe, hoe duidelijk ben ik dan? Hoe betrouwbaar ben ik?

Mijn verandering heeft een ongelooflijk effect gehad. Mijn partner is in therapie gegaan en heeft hard aan zijn angst en dwang gewerkt. Mijn duidelijkheid heeft hem veel steun en begrenzing gegeven. Zowel bij mijn partner als onze zoon zijn de angst en dwang niet weg. Het zal altijd een onderdeel van ons leven blijven, maar het is veel kleiner geworden. Dit is merkbaar voor hen, voor ons als gezin en in de relatie met mijn partner.

Mijn zoektocht en opleidingen hebben ertoe geleid dat het mijn werk is geworden om naasten van mensen met een psychische kwetsbaarheid te begeleiden. In mijn praktijk Sterk in Eigen Kracht laat ik naasten naar zichzelf kijken. Ik laat hen bewust worden van de eigen angst en leer ze het lef hebben om duidelijk te zijn. De ander kun je niet veranderen, jezelf wel. Maar alleen als je in je eigen kracht staat.

Tips van Thea

1. Zoek gespecialiseerde hulp voor JEZELF.
2. Wees bewust wat jij in stand houdt door jouw eigen angst.
3. Stop met de ander willen veranderen. Je kunt alleen jezelf  veranderen.

Ik liep 18 jaar tegen niet goed afgestemde hulp aan. Wij, als gezin, gingen van crisis naar crisis. Waar ik de kracht vandaan gehaald heb om dit vol te houden weet ik niet.

Maar nu, na bijna 19 jaar lijkt het tij te keren. Dankzij een nieuwe jonge hulpverlener, wordt er nu samengewerkt en wordt alles wat ik zelf heb opgelost in kaart gebracht. Voor het eerst met z'n allen om de tafel. Voor het eerst heb ik de psychiater ontmoet. Een niet te geloven bizar verhaal krijgt nu een positieve wending.

Wat heb ik gedaan? Alles zelf opgelost en geen conflict gezocht, maar alsmaar blijven hopen op ... Of dat de juiste weg is? Dat weet ik niet. Maar ik hoop met dit verhaal andere ouders tot steun te zijn in hun gevecht en hoop te geven op een betere situatie.

Tips van Marlief

1. Houd contact met Ypsilon voor advies en steun.
2. Laat je kind niet los. Hoe erg ‘t ook is en wat anderen ook zeggen.
3. Houd vertrouwen dat er ook goede hulpverleners op je pad kunnen komen.

Aan de buitenkant oogt ze onbezorgd, van binnen piekert ze. Haar ogen staan dof. Zij doen haar gevoelens spreken. Mijn vriendin Mirjam (28) voelt zich op herhaaldelijk op verschillende momenten in haar leven depressief. Gevoelens van leegte, somberheid en zwaarte overspoelen haar energie om te willen leven.

De zon schijnt op onze gezichten terwijl we relaxed in het water badderen. Ik vraag wat er door haar hoofd gaat. ‘Ik ben bang dat me nooit meer normaal ga voelen. De somberte, de leegte die er is. Niemand begrijpt dat’, zegt ze terwijl ze naar het water staart. Ik voel met haar mee. Haar woorden zijn beladen, ze maken me bang. Ik weet niet goed wat ik moet zeggen en zwijg. Uit eigen ervaring weet ik hoe leeg woorden kunnen zijn wanneer er geen betekenis achter zit. Ik word me bewust van mijn eigen aanwezigheid en de situatie en geef haar terug wat ik waarneem. ‘Ik vind het rot voor je dat je je zo leeg, alleen en somber voelt’, hoor ik mezelf enigszins twijfelend zeggen, waarna ik krachtig vervolg: ‘Ik hoop dat je de komende tijd keuzes gaat maken waardoor jij je beter voelt. Niemand weet wat dat is. Enkel jij. Als jij voelt dat je daarbij hulp van een professional nodig hebt, dan mag je die vragen en omarmen. Dat is oké.’ Ik zie een glimp van begrip en voeg eraan toe: ‘misschien mag je stoppen met doen zoals het hoort en beginnen met doen zoals goed voelt en goed is voor jou! De kracht van je eigen gedachten die jou bewust of onbewust omlaaghalen, helpen je ook in je weg omhoog.’ Ik zie aan haar gelaatsuitdrukking dat de spanning afneemt en bitterheid plaats maakt voor verlichting en ruimte. Ook al heb ik haar overrompeld met mijn oprechtheid, ik voel dat ik mijn woorden haar gesluierde hart hebben mogen binnenkomen en prijs ons gelukkig voor de verbinding.

“Kies jezelf. Kies je hart.
Dan wordt alles weer wit. In plaats van zwart.”

Tips van Hanelore

1. Accepteer dat iemand (tijdelijk) weinig kan en moeite kan hebben om tot iets te komen. Geef hem of haar de ruimte.
2. Geef ‘onvoorwaardelijke’ steun en liefde. Maak duidelijk dat het niet uitmaakt hoe iemand zich voelt of gedraagt, dat dit geen invloed heeft op vriendschap, band of relatie.
3. Probeer met elkaar te blijven praten, maar leg geen (na)druk op praten. Samen zijn is soms al genoeg.
4. Durf vertrouwen aan te moedigen.

Ze slikt antidepressiva. Is yoga-docente en praktiseert de Oosterse levensfilosofie. In haar ogen doet ze ‘alles goed’. Zoals het hoort en anderen haar ‘voorschrijven’. Ze is ijverig, zorgzaam van aard, intelligent en leert snel. Een van haar talenten is dat ze zich snel kan aanpassen en het anderen altijd naar de zin weet te maken – de keerzijde daarvan is dat ze het contact verliest met zichzelf. Haar enthousiasme en levenslust zijn soms aanstekelijk, maar voor haar ook ongekend. Mijn vriendin Daniëlle is 26 en heeft klachten van een depressie.

Hoewel ze is opgegroeid in een warme familie met veel vrienden en voor velen ‘het perfecte plaatje’ lijkt, voelt ze zich diep van binnen onzeker. Ze ontwikkelde al jong een eetstoornis. Dat deed ze om zichzelf van ‘leven’ af te leiden, vertelde ze me. Hoewel ik de woorden “ik wil niet meer verder leven” in haar situatie kon plaatsen, kwam haar uitspraak als een donderslag bij heldere hemel en voelde ik een moment even helemaal niets. Sprakeloos en met een machteloos gevoel zat ik naast haar op de bank. Zwijgend.

Present in het moment rechtte ik mijn rug en trok haar vastbesloten tegen me aan. Mijn empathisch vermogen deed de rest. Ik nam op dat moment waar wat zij in het diepste van haar depressie niet kon zien en voelde dat ik er enkel hoefde te zijn om haar te ‘verlichten’. Ik deelde wat ik ten overvloede voelde en dat was liefde. In mijn gedachten wenste ik dat ze niet zou besluiten om uit het leven te stappen en dat ze zich zou committeren aan de liefde naar haarzelf.

Nu, twee jaar later, prijs ik haar, mij en de wereld gelukkig dat ze er nog is. Ik voel compassie in overvloed en vertel haar hoe trots ik op haar ben. Haar eigen motivatie heeft haar tot opname op een PAAZ gebracht. Ondanks dat het zwaar moet zijn geweest voor haar, voelt ze zich bevrijd en leeft ze met passende medicatie. Ze volgde haar eigen weg – als enige, alleen – maar niet meer eenzaam. Ze blijft in beweging.

In haar eigen woorden:

“I see my story as a path that led me to where I am today. In the end, difficulties can be strengths. Today I am proud. Proud of what I am, of what I have been through and of all that is ahead of me.” –

Tips van Hanelore

1. Houd contact. Met iets simpels, zoals samen zijn, samen koken, eten of een film kijken, voorkom je dat iemand geïsoleerd raakt.
2. Blijf positief. Prijs vooruitgang en blijf eerlijk en oprecht.
3. Aanvaard je eventuele gevoelens van onzekerheid, twijfel, onmacht of boosheid vanwege de situatie. Voel aan of je ze moet parkeren en naar behoefte bespreekt met iemand anders of subtiel kunt laten merken ten opzichte van de ander.
4. Geef je grenzen aan. Helpen betekent niet dat je taken overneemt. Geef duidelijk aan tot waar verantwoordelijkheden van jou en de ander liggen.

Mijn jongere zus had als jonge puber veel problemen, raakte verslaafd en maakte verschillende traumatische dingen mee. In die tijd begon me op te vallen dat ze vaak snijwonden had. Ze verborg die plekken, droeg altijd lange mouwen. In het begin had ik eigenlijk geen idee wat zelfbeschadiging was, maar ik voelde wel aan dat het iets te maken moest hebben met de spanning en zelfhaat die ik bij mijn zus zag. Ik heb nooit gedacht dat ze het deed om aandacht te trekken, ze wilde het juist verstoppen.

In onze puberteit kregen de andere problemen van mijn zus, zoals haar verslaving, de meeste aandacht. Over de zelfbeschadiging praatte ze zelf eigenlijk nooit.

Toen we volwassen waren, worstelde mijn zus nog steeds met haar problemen. Ze was depressief en wilde soms niet meer verder leven. Ik was, uit bezorgdheid, heel alert op haar gedrag. In deze periode vroeg ik voor het eerst naar haar wonden. Toen heeft ze me verteld waarom ze zichzelf sneed en wat voor functie dat voor haar had. Gek genoeg vond ik het op dat moment een opluchting om te horen dat ze een uitlaatklep had, hoe ingrijpend die ook was.

Ik kon mij niet voorstellen dat ik in mezelf zou snijden. Tegelijkertijd begreep ik dat iets kapot maken spanning verlicht. Jezelf kapot maken als de spanning in jou zit, is dan een uiterste manier om even rust te krijgen. Het deed me pijn dat iemand van wie ik houd zo ver ‘moet’ gaan. Ik voelde me machteloos. Als iemand iets waar ik van houd kapot maakt, dan word ik boos. Toen iemand van wie ik hield zichzélf kapot maakte, speelde diezelfde boosheid op. Ik wilde dat het stopte!

Ik ontdekte dat die boosheid, ook al komt die voort uit liefde, alleen maar averechts werkt. Mijn zus voelde zich nog minder begrepen, nog meer alleen. Zelfbeschadiging was haar overlevingsmechanisme. Het duurde een tijd voor zij sterk genoeg was om dat los te kunnen laten.

Ik leerde me open te stellen en probeerde mijn zus te helpen haar onderliggende problemen aan te pakken. Doordat ik haar niet veroordeelde en probeerde te begrijpen waaróm ze zichzelf beschadigde, konden we praten over wat er aan ten grondslag lag. Natuurlijk kon ik haar traumatische ervaringen, schuldgevoelens en schaamte niet veranderen, maar ik kreeg wel inzicht in hoe ze dacht en ermee omging. Daardoor kon ik haar helpen op een andere manier naar dingen te kijken, haar motiveren om zich te laten behandelen en haar steunen bij de moeilijke weg die ze aflegde.

Door zonder oordeel met elkaar te praten over de zelfbeschadiging, kwamen we sneller bij de kern. Wat was de aanleiding deze keer, met welke gevoelens worstel je? Ik kon niet alles oplossen, maar hielp zoeken naar alternatieve manieren om met de problemen om te gaan. Haar isolement werd verbroken en mijn zus kon praten over wat haar dwars zat. Het bleek een begin te zijn om zichzelf minder (vaak) te beschadigen.

Ik vond het niet makkelijk om met de zelfbeschadiging van mijn zus om te gaan. Ook al kon ik het begrijpen, ik was er ook boos, verdrietig en teleurgesteld over. Het hielp mij om over die gevoelens te praten met iemand die ik vertrouwde en die mij kon steunen.

Bij de Landelijke Stichting Zelfbeschadiging (LSZ) vond ik hulp en steun.

Mijn zus heeft later haar eigen ervaringen ingezet om anderen te helpen en steunen bij hun zelfbeschadiging en hier ben ik erg trots op.

Tips van Tanja

1. Praat zo open en onbevooroordeeld mogelijk over de zelfbeschadiging met je naaste. Afkeuren, verbieden of je naaste een schuldgevoel geven, werkt averechts.
2. Natuurlijk mag je boos, bang of verdrietig zijn over de zelfbeschadiging. Bespreek dit met iemand die je vertrouwt en die jou kan steunen (vrienden, familie, huisarts). Als jij en je naaste al vaker over de zelfbeschadiging hebben kunnen praten, kun je jouw eigen emoties ook benoemen in het gesprek. Doe dit op een rustige en neutrale manier.
3. Zoek contact met de Landelijke Stichting Zelfbeschadiging (LSZ). De mensen daar kunnen jou en je naaste op verschillende manieren ondersteunen. Kijk op www.zelfbeschadiging.nl